واکاوی زباهنگ مردسالاری و زن‌سالاری در فرهنگ ایرانی: مقایسۀ موردی فیلم‌های سینمای ایران در دهه‌های 1360و0 139

پژوهش پیش‏رو بر آن است تا در بستر الگوی هایمز [39] به بررسی زباهنگ «مردسالاری» و «زن‏سالاری» در فیلم‏های ایرانی بپردازد. این پژوهش از نوع کیفی و توصیفی بوده و درحقیقت انتخاب زباهنگ‏ها با هدف بررسی تفکرات و تغییر نگرش و دیدگاه فرهنگی جامعۀ ایرانی در دو دهۀ 1360 و 1390 است. در همین زمینه، 100 فیلم ایرانی که از نوع خانوادگی و اجتماعی و شامل 50 فیلم دهۀ 1360 و 50 فیلم دهۀ 1390 هستند از نظر گفتمانی و چگونگی به‏کاربردن گفت‏وگوهای نشان‏دهندۀ زباهنگ «مردسالاری» و «زن‏سالاری» بررسی شدند. حدود 500 پاره‏گفتار از فیلم‏های سینمایی ایرانی دهۀ 1360 و 500 پاره‏گفتار از فیلم‏های سینمایی دهۀ 1390 یادداشت و واکاوی شدند. مشخص شد که بیشترین بسامد زباهنگ مردسالاری در فیلم‏های ایرانی دهۀ 1390 به موارد تهدید،‏ بزرگ‏بینی، عصبانیت، دستور، متلک‏گویی، امرونهی، نیش‌وکنایه، پرخاش و تحقیر اختصاص یافته است و بیشترین بسامد زباهنگ «زن‏سالاری» در فیلم‏های ایرانی دهۀ 1390 شامل تعیین تکلیف کردن، غر زدن، تحقیر‌کردن، کنایه‌زدن، جلب ‏توجه‏ کردن، عصبانیت، شکایت و بزرگ‏بینی است. به‏ نظر می‏رسد با توجه به تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعۀ ایرانی در گذر زمان و پیشرفت چشمگیر فناوری در سراسر دنیا و تأثیر مستقیمی که این پیشرفت بر فرهنگ و نگرش جامعۀ ایرانی داشته است، طرز تفکر و نگرش جامعه دستخوش تغییراتی شده و دیدگاه افراد جامعه از تفکرات مردسالار به تفکرات زن‏سالار تغییر یافته است. در‌واقع، همان‌گونه که انتظار می‏رفت، می‏توان دهۀ 1360 را مصداق بارز تفکر مردسالارانه و دهۀ 1390 را مصداق بارز تفکر زن‏سالارانه برشمرد. در پایان، مجموعه‏ای از کاربردهای این زباهنگ، با عنوان هنجارهای گفتمان، بررسی و مشخص شدند.